Share this post

Leestijd: 5 min / Dit is vast een herkenbare situatie voor je. Onderweg naar je werk kom je een file tegen. Ongetwijfeld veroorzaakt door iemand die het rijden niet goed onder de knie heeft. Door het geklungel van je medeweggebruiker sta jij weer stil. De kans is groot dat jou dit niet zal overkomen. Jij rijdt tenslotte beter dan de meeste automobilisten. Toch?

Deze vraag wordt door 93% van ondervraagde Amerikaanse studenten met “ja” beantwoord. Zij rijden beter dan de rest. Toch klopt dit niet: statistisch gezien rijdt de ene helft beter dan de andere helft. De mediaan ligt in het midden. Dat betekent dat 43% van de studenten overmoedig is en zichzelf overschat.

Overmoed

Overmoed komt veel voor en is een gevoel met goede als slechte kanten. Het is een essentieel onderdeel van veel successen. Dankzij overmoed hebben ondernemers, studenten of sporters meer geloof in hun eigen kunnen, zijn ze vasthoudender en is er grotere ambitie. De gedachte dat je beter bent dan een ander helpt je dus op weg om succes te bereiken. Tegelijkertijd sluipt er gevaar in, omdat door overmoed ook foute inschattingen, onrealistische voorspellingen en gevaarlijke beslissingen worden genomen.

Onderzoek van Johson en Fowler laat zien dat wanneer er weinig te verliezen is en de potentiële winst groot is, overmoed een goede strategie is. Ze gebruiken het voorbeeld van het zoeken naar een partner. Wat heb je te verliezen als je een poging doet een man of vrouw te versieren die normaal gesproken buiten je bereik ligt? Als je wordt afgewezen, heb je misschien last van gekwetste gevoelens. Aan de andere kant heb je heel veel te winnen als degene ingaat op je avances. Als je het niet eens probeert, zeg je al direct nee tegen jezelf. Uiteindelijk zal degene die blijft proberen ooit een keer raak schieten. In dat geval wordt overmoed beloond.

Illusie

Wanneer dit zich voordoet, betekent het echter niet dat overmoed werkelijk effectief is. Het kan zijn dat iemand het geluk heeft de juiste keuze te maken en daardoor succes heeft. Het zelfbeeld wordt bevestigd onder valse voorwendselen. Je bent niet per se slimmer of beter dan een ander. Je hebt geluk. Zo werkt het vaak ook met voorspellingen. Ik kan een horloge hebben dat stil staat en toch heeft het twee keer per dag gelijk. Is het horloge daarmee het beste horloge? Overmoed leidt dus regelmatig tot de illusie van beter zijn dan de ander. Sterker nog het kan ook leiden tot verkeerde conclusies. Wees eens eerlijk. Neem digitalisering. Hoeveel weet jij van online marketing of digitalisering van je bedrijfsprocessen? Misschien heb je een blog gemaakt kreeg je positieve feedback van een aantal mensen of heb je een proces efficiënter gemaakt door het gebruik van een slimme toepassing. Maar is dit echt de beste manier of kan het nog veel efficiënter. Overmoedigheid kan zorgen voor een passiviteit en het gevaar van de remmende voorsprong.

Test jezelf

Een kleine test. Beantwoord voor jezelf de volgende twee vragen. Doe in beide gevallen een schatting van het totale aantal. Neem daarbij een range in gedachten waarbij je denkt dat je 98% van de gevallen goed zit en dus maar 2% fout. Bijvoorbeeld tussen de 100 en 500. Denk eens aan Bach. Deze componist heeft een groot aantal composities op zijn naam staan. De volgende vraag gaat over de Amazonerivier. Hoelang is deze? Je kunt natuurlijk twee keer een range nemen van 0 tot 100.000, maar dat is jammer, want dan bereik je niet het doel van deze test. Kies een range waar je een comfortabel gevoel bij hebt. (Je krijgt straks beide antwoorden).

Vergelijkbare vragen zijn regelmatig gesteld tijdens onderzoek naar overmoed. De uitkomsten waren opvallend. Niet 2% van de gevallen was fout, maar 40% van de antwoorden viel buiten de range. Dit effect wordt het overmoed effect genoemd. Het meet het verschil tussen wat mensen weten en wat ze denken te weten.

Overmoed komt veel voor

Overmoed komt dus veel voor in allerlei situaties. Zo ook bij voorspellingen van de beurskoersen. Opvallend is dat experts net zo goed last hebben van overmoed. Gevraagd naar de ontwikkeling van de beurskoers van de AEX zal een expert net zo’n fout antwoord geven als een vuilnisman op straat. Experts brengen de voorspelling echter met veel meer zekerheid.

Voor ondernemers geldt dat ze vaak de moed hebben om risico te nemen. Deze durf zorgt voor nieuwe diensten, innovatieve producten en geeft een hoop mensen werk. In landen waar ondernemerschap onderdrukt werd (wordt) is aanmerkelijk minder innovatie en welvaart. Hulde dus aan de moedige ondernemers, maar let op. Dichtbij moed ligt de valkuil van de overmoed. Het aantal voorbeelden van bedrijven die ten onder gingen aan grootsheidswaanzin (een uitkomst van overmoed) is niet op meerdere handen te tellen. Van World Online tot Econcern en van ABN AMRO tot Imtech. Bedrijven met een goede toekomst die verdwenen of gedecimeerd werden door overmoedig beleid.

Overmoed komt zeker niet alleen voor als het gaat om cijfers. Zo zegt 94% van de Franse mannen een betere minnaar te zijn dan gemiddeld en denken de meeste ondernemers dat ze geen hogere kans hebben om te gaan scheiden dan werknemers. Hier heeft overmoed weer een voordeel. Want zonder overmoed geen zelfverzekerde minnaars en geen ondernemers die de economie helpen groeien.

Om over na te denken

  • Overmoed helpt je in situaties waar je weinig te verliezen hebt en veel kunt winnen. Denk aan het voorbeeld van het aanspreken op een knappe man of mooie vrouw.
  • In situaties met een groter belang, moet je oppassen met overmoed. Het is meestal niet handig om financiële beslissingen te nemen op basis van de gedachte dat je het beter weet.
  • Wees een slimme ondernemer en vraag bij belangrijke beslissingen raad aan mensen die er verstand van hebben. Denk hierbij aan beslissingen over investeringen, groei van je bedrijf of een wedstrijd boksen tegen Floyd Mayweather.
  • Laat je informeren en besluit op basis van ratio en pas op met beslissingen op basis van gevoel.

Oh ja, de antwoorden op eerder gestelde vragen: Bach heeft 1128 werken gemaakt en de Amazone rivier is 6.437 km lang. Zat jij er minder dan 2% naast?

Auteur: Michiel van Vugt – Schrijver van Net Iets Slimmer, veel gevraagd presentator, www.michielvanvugt.com
Illustratie: Merel van Vugt, www.woelfpek.jimdo.com

Ook interesting